Kokino - Megalitska opservatorija

Kokino je veoma neobičan arheološki lokalitet iz brozanognog doba u Makedoniji te je po važnosti četvrta astro'opservatorija na svetu, ispred njega su samo Abu Simbel, Stonehenge i Angkor Wat.

Nalazi se u blizini sela Kokino koje pripada opštini Staro Nagoričane u Makedoniji. Udaljeno je 35 km od Kumanova, a od Skoplja 50 km vazdušnom linijom. Smešteno je ispod vrha Tatićev Kamen na nadmorskoj visini od 1013 m. Prema nalazima nekih geologa mesto se nalazi na vrhu neovulkanske ploče andenzitske stene s površinom od 5000 m², dugom oko 90 m u pravac istok-zapad i širokom oko 50 m u pravac sjever-jug.Arheolog Jovica Stankovski iz Narodnog muzeja Kumanovo, 2001. godine u blizini sela Kokino otkrio je mesto s ostacima i arheofaktima iz ranog brozanognog perioda, koji se svojim dimenzijama i vidom bitno razlikuju od do tada poznatih arheoloških nalazišta.Mesto ima dominantne dimenzije i organizovano je na dva nivoa. Na višem nivou dominiraju kamena sedišta, tronovi, pozicionirani u pravcu sjever-jug , okrenuti s pogledom ka istoku i isklesani u samim stijenama. Ovaj centralni deo megalitske opservatorije je korišćen za posmatranje nebeskih tela.
Otkriveno je i u stenama isklesanih sedam markera u vertikalnom položaju koji su korišćeni za markiranje kretanja Sunca i Meseca. Tri od njih obeležavaju mesto izlaska Sunca u danima kratkodnevice, ravnodnevice i dugodnevice, a preostala četiri služe za obeležavanje mesta izlaska Meseca u vreme najvećeg zastoja leti i zimi, kao i mesta najmanjeg zastoja leti i zimi. Mesta izlaska Meseca u istoj fazi ciklično se ponavljaju svakih 18.6 godina kada se u isti kalendarski dan javlja ista faza Meseca. Spominju se još dva kamena markera koji služe za merenje dužine sinodičkog ili lunarnog meseca čija je letna dužina 30 dana, a zimska 29 dana.
Na osnovu pozicija markera koji prate kretanje Sunca, posebno u danima dugodnevice utvrđeno je da je opservatorija star oko 3.900 godina, odnosno, da datira iz 18. veka prije n.e.
2002. godine istraživanju se priključio i astronom Đore Cenev iz Planetarija u Skoplju i opsežnim arheoastronomskim analizama, koje traju više godina, pokazao da ovo mjesto ima karakteristike svetog mjesta i megalitske opservatorije. Primereno vremenu i kulturi u tom periodu ovaj lokalitet je nazvan Megalitska opservatorija Kokino.

Megalitska opservatorija Kokino ubraja se među najvrednije stare opservatorije u svetu. Zbog svojih karakteristika, 2005. godine ga je američka svemirska agencija NASA u listi 15 ovakvih opservatorija, rangirala na četvrto mjesto.