Velika Sfinga ( Great Sphinx of Giza )

Velika Sfinga je najveća skulptura ikada napravljena. Nalazi se u Egiptu, na kraju pustinje Sahare, u Gizi kod Kaira. Ona je jedan od spomenika koji su postali simbol civilizacije starog Egipta i smatra se čuvarem piramida u Gizi.


Velika Sfinga je skulptura lava u ležećem položaju kojem je gornji deo tela ljudski. Visoka je preko 20 metara i duga 57 metara. Isklesana je od ogromne monolitne meke krečnjačke stene, sa izuzetkom šapa koje su napravljene od bloka kamena. Telo je grubo izvajano, dok je glava detaljno obrađena. Njene oči gledaju preko pustinje sa nekom tajanstvenom nadmoćnošću. Kameni nivoi, u koje je Sfinga uklesana, su različite čvrstine. Zbog toga se erozija više vidi na donjem delu Sfinge koji je mekši. Glava je uklesana u tvrdom kamenu i prirodna oštećenja su znatno blaža. Iza jednog uveta ostalo je malo originalne boje koja govori da je u vreme izgradnje skulptura bila obojena.


Današnja glava Sfinge je oštećena, a nedostaju nos i brada. Dugo se verovalo da su Napoleonovi vojnici odgovorni za ovaj varvarizam, sve dok nije pronađen crtež iz XVIII veka koji pokazuje da je nos nedostajao najmanje stotinu godina pre francuske okupacije Egipta. Napoleon je čak, planirao istraživanja uz pomoć tima stručnjaka koje je doveo u Egipat. Pouzdano se zna jedino da su bradu, simbol faraonske svetosti, odsekli engleski istraživači avanturisti i odneli u Londonski muzej gde se i danas može videti.


Od vremena staroegipatskog Novog Kraljevstva (oko 1400. godine pre nove ere), pa sve do osnivanja savremene egiptologije pre više od jednog veka, vladalo je mišljenje da je Sfinga postavljena na ulaz piramida kao njihov čuvar i da je napravljena pre razdoblja četvrte dinastije (koje je započelo oko 2550. godine pre nove ere).


Mnogi istraživači iz dvadesetog veka se slažu u tome da je Sfinga napravljena oko 2500. godine pre nove ere za vreme četvrte dinastije i vladavine faraona Kefrena, a da je njegovo lice bilo model za lice Sfinge.


U novije vreme javlja se međutim, mnogo arheoloških i geoloških činjenica koje osporavaju ovu tezu iz XX veka o starosti Sfinge. Na samoj Sfingi nema nikakvih oznaka ili hijeroglifa koji ukazuju na njenog graditelja. Kefrenov prethodnik, njegov otac, faraon Keops, ostavio je pisani dokaz na kamenoj ploči - steli, koja se nalazi izmedju Sfinginih šapa, a pronađena je u XIX veku. Ova uklesana ploča ukazuje da je faraon Keops naredio izgradnju hrama uporedo sa Sfingom. A to svakako ukazuje na činjenicu da je Sfinga već krasila Giza plato za vreme vladavine faraona Keopsa, a možda i ranije.Prema Robertu Schochu, geologu sa Bostonskog univerziteta Sfinga je izgrađena šest ili pet hiljada godina pre Hrista, odnosno najmanje 1500 godina pre nego što se dosad mislilo. On smatra da je velika oštećenja Sfinge mogla prouzrokovati samo voda, što bi podrazumevalo klimu sa jakim kišama. Takva klima nije postojala na visoravni Gize, kada su piramide bile građene. On ne veruje ni u teoriju da Sfinga ima Kefrenovo lice. Svoje tvrdnje potkrepio je pozivajući se na dokaze njujorškog forezničara Franka Dominga, da je lice Sfinge izrazito "afričko".


Engleski geolog Colin Reader takođe, tvrdi da je Sfinga starija nego što se dosad mislilo i da je izvorno imala potpuno drugačiji izgled. Rezultati njegovog istraživanja ukazuju da je erozija na Sfingi konzistentna sa teorijom da je nastala pre izgradnje piramida u Gizi. To potvrđuje i stil kojim je izgrađena. Ali, Reader pretpostavlja i da su je kasniji stanovnici u tom području modifikovali.


Mohamed Abu Baker, direktor odgovornog tela za arheološke spomenike Egipta, tvrdio je da je istraživanjem koje je obavljeno specijalnim aparatom za merenje, koji određuje starost kamenja posredstvom vibracija, utvrđeno da je starost Sfinge veća od 10 000 godina.


Naučnici su takođe, otkrili da je telo Sfinge neproporcijalno, odnosno da postoji velika razlika u dimenzijama glave i tela. Oni pretpostavljaju da je to zbog toga što je u početku Sfinga imala lavlju glavu koja je prilikom promene morala biti smanjena.


Tokijski tim arheologa predvođen profesorom Jošimurom, uz pomoć dubinskih zraka, sličnih rendgenskim, potvrdio je stare priče da ima nečeg ispod Sfinge. Naime, ispod leve šape Sfinge, na dubini od oko 2 metra, počinje uzak tunel i vodi u dubinu zemlje, malo u stranu prema Kefrenovoj piramidi. Potvrđena je stara priča da se ispod Sfinge nalazi mehanizam koji se aktivira kada neko pokuša da uđe u podzemne odaje piramide gde je sahranjen faraon Kefren. Tada bi se na uljeza obrušila voda iz tajnog podzemnog bazena i udavila pljačkaša. Japanski tim je obelodanio i da je Sfinga mnogo starija od piramida.


I dalje nedostaju odgovori na pitanja čemu je služila Sfinga i šta se tu dešavalo. Posebno je nelogična osnovna činjenica - kako su stari Egipćani primitivnim sredstvima (nisu poznavali čak ni točak) realizovali gigantski arhitektonski, ali i naučni projekat. Ni jedna teorija to ne objašnjava potpuno.


Sfinga i dalje postavlja zagonetke. Naučnici pokušavaju da nađu odgovore, ali svaka nova informacija nameće još veće nedoumice i nepoznanice, i otvara nova pitanja.