Ebla - ( The Mystery Of The Ebla Tablets )

Sirija je bila centar jedne od najstarijih civilizacija na svetu, što je potvrđeno velikim brojem arheoloških iskopavanja. 1975. godine su započeta arheološka istraživanja oko grada Ebla na severoistoku Sirije. U tadašnjim istraživanjima otkriveno je naselje koje se protezalo od Crvenog mora do Turske i ka istoku do Mesopotamije u periodu od 2500 do 2400. pne. Naučnici veruju da je jezik kojim se govorilo u Ebli najstariji iz grupe semitskih jezika.

Iskopavanjima koja su počela 1975 godine u Tell Mardiku, oko 60 kilometara južno od Alepa, otkrilo se nešto što mnogi smatraju ‘najvažnijim arheološkim otkrićem 20. veka’.

Drevni natpisi svedočili su o postojanju grada s imenom Ebla. Međutim, niko nije znao pod kojom se od brojnih humki (arapski: tell), razasutih po celom Bliskom istoku, skriva drevni grad. Jedan tekst spominje pobedu akadskog kralja Sargona nad “Marijem, Jarmutijem i Eblom”. U jednom drugom natpisu sumerski kralj Gudea spomenuo je vrednu drvenu građu koju je dobio s “obronaka Iblinog [Eblinog] gorja”. Ime “Ebla” takođe se pronašlo u egipatskom gradu Karnaku, na popisu drevnih gradova koje je osvojio faraon Tutmozis III. Razumljivo je zašto su arheolozi pokušavali pronaći Eblu.
Daljnja iskopavanja urodila su plodom. Godine 1978. pronađen je komad kipa Ibbit-Lima, vladara Eble. Na njemu je na akadskom jeziku bio napisan zavet iz kojeg se vidi da je posvećen boginji Ištar, koja je “blistala u Ebli”. Da, arheološka otkrića počela su otkrivati “novi jezik, novu povijest i novu kulturu”.

Potvrde da je na mestu Tell Mardika nekad davno uistinu stajala Ebla stigle su 1974. i 1975, kad su otkrivene pločice na klinastom pismu na kojima se često spominjalo to drevno ime. Iskopavanja su ujedno pokazala da je grad najmanje dvaput bio podizan na tom mestu. Naime, nakon prvog razdoblja u kojem je imao veliku moć, grad je razoren. Ebla je potom ponovno sagrađena, nakon čega je opet razorena te je pala u viševekovni zaborav.

Najdrevniji gradovi gradili su se u naplavnim nizinama, poput one između reka Tigra i Eufrata, gde je bila moguća intenzivna poljoprivreda. Prvi gradovi spomenuti u Bibliji nalazili su se u Mesopotamiji (1. Mojsijeva 10:10). Ime “Ebla” po svemu sudeći znači “bela stena”, što bi se odnosilo na krecnjački sloj na kojem je grad izgrađen. Izgleda da je taj lokalitet bio odabran jer krecnjački sloj ukazuje na blizinu izvorske vode, što je za područje udaljeno od glavnih reka itekako važno.

Količina padavina na području Eble nije dozvoljavala da se u većoj meri uzgajaju žitarice, vinova loza i masline. No zemlja je zato bila dobra za uzgoj stoke, naročito ovaca. Eblin strateški položaj — između mesopotamijske nizije i sredozemne obale — pokazao se izvrsnim za trgovinu drvom, poludragim kamenjem i metalima. Grad je upravljao područjem s oko 200 000 stanovnika, od kojih je skoro desetina živela u samom glavnom gradu, Ebli.

Ostaci jedne velike palate svedoče o sjaju tog razdoblja u eblaškoj civilizaciji. U palatu se ulazilo kroz portal visok otprilike 12 do 15 metara. Ona se s vremenom nadograđivala, usporedo s rastom sve moćnije administracije. Dvorski službenici imali su iznad sebe složenu hijerarhiju — kralju i njegovoj supruzi pomagali su “knezovi” i “starešine”.

Iskopavanjima je pronađeno preko 17 000 glinenih pločica i fragmenata. Prvobitno je verovatno bilo preko 4 000 celovitih pločica, koje su se nalazile uredno posložene na drvenim policama. Ti dokumenti svedoče o velikom opsegu trgovine koja se odvijala u Ebli. Naprimer, grad je trgovao s Egiptom, kako pokazuju kraljevski simboli dvojice faraona. Pločice su ispisane uglavnom sumerskim klinastim pismom. No neke su bile i na eblaškom, vrlo starom semitskom jeziku, koji se, zahvaljujući tim dokumentima, može dešifrirati. Stručnjaci koji izučavaju orijentalne jezike iznenadili su se kad su otkrili tako star semitski jezik. Nekima će možda biti zanimljivo da određene pločice sadrže uporedne popise sumerskih i eblaških reči. U knjizi Ebla — Alle origini della civiltà urbana (Ebla — na izvorištima urbanih civilizacija) za njih se kaže da su, “koliko nam je poznato, najstariji rečnici na svetu”.

Ebla je očigledno bila i vojna sila, budući da iskopane rezbarije prikazuju eblaške ratnike kako pogubljuju svoje neprijatelje ili drugima pokazuju odrubljene glave. No, Eblin se sjaj ugasio kad su joj na put stale sile u usponu — Asirija i Vavilon. Iako nije lako pratiti kako se sve tačno odvijalo, čini se da su Eblu napali Sargon I Veliki (ne Sargon koji se spominje u Izaiji 20:1), a potom i njegov unuk Naram-Sin. Arheološki dokazi pokazuju da su sukobi bili žestoki, a pljačkaški pohodi surovi.

Međutim, kako je već spomenuto, grad se ponovno uzdigao te je čak imao važnu ulogu u tom području. Novi grad sagrađen je prema preciznom planu, koji je trebao istaknuti njegov sjaj i veličinu. Donji dio grada imao je sveto područje posvećeno boginji Ištar, koju su i Vavilonci smatrali boginjom plodnosti.
Kao što je bilo uobičajeno za drevni Istok, i Ebla je imala panteon bogova, odnosno u njoj su se poštovala razna božanstva. Neka od njih bili su Baal, Hadad i Dagan. Čak su iskazivali čast bogovima drugih naroda.

No Eblanci se nisu baš posve uzdali u svoje bogove. Novoizgrađena Ebla bila je okružena impresivnim dvostrukim zidinama koje niti jednog neprijatelja ne bi ostavile ravnodušnim. Spoljnjii zidovi su bili opsega gotovo tri kilometra. I sad se još mogu jasno raspoznati.
Pa ipak, i obnovljena je Ebla došla svom kraju. Verojatno su Hetiti oko 1600. pr. n. e. naneli konačni poraz gradu koji je nekad bio velika sila. Prema rečima jedne drevne pesme, Ebla se “poput vaze smrska”. Ubrzo nakon toga počela je iščezavati iz istorije. U jednom dokumentu, koji su krstasi napisali dok su 1098. nadirali prema Jerusalimu, spomenuto je mesto na kojem se pre nalazila Ebla, a opisano je kao udaljeno naselje po imenu Mardik. Tek nakon mnogo vekova Ebla je ponovno otkrivena i tako spašena od zaborava.

Jedan članak objavljen 1976. u časopisu Biblical Archeologist izazvao je zanimanje bibličara. Stručnjak koji je dešifrirao tekst pločica iz Eble spomenuo je kao mogućnost da su na njima, između ostalog, navedena imena ljudi i mesta o kojima je vekovima kasnije pisala Biblija. Neki koji su možda uzeli preveliku slobodu tumačenja onoga što je stajalo u tom članku počeli su pisati da je Ebla dala arheološki dokaz točnosti Prve knjige Mojsijeve (Postanka). Isusovac Mitchell Dahood tvrdio je da “glinene pločice [iz Eble] rasvjetljavaju nejasnoće u Bibliji”. On je verovao da bi se uz pomoć tih pločica mogao rešiti “problem starosti imena izraelskog Boga”. No, sada se ti tekstovi proučavaju s većom objektivnošću. S obzirom na to da i hebrejski i eblaški pripadaju semitskim jezicima, ne može se isključiti mogućnost da imena nekih gradova i osoba mogu biti slična ili identična onima u Bibliji. Ipak, to ne dokazuje da se ona doista i odnose na ista mesta ili ljude. Budućnost će pokazati u kojoj će mjeri otkrića iz Eble uticati na izučavanje Biblije