Tocak divova - Rujm el-Hiri - ( Wheel of giants )

Bliski istok je dom misterioznom praistorijskom spomeniku koji je gotovo star kao i čuveni Stonehenge u Engleskoj. Smešten u regionu Golanske visoravni, ovaj neobični spomenik, poznat i kao Rujm el-Hiri (arapski  "kamen divlje mačke"), sadrži pet koncentričnih krugova od kamenih ruševina, sa gomilom smeštenom u centru. Izgrađen skoro pre 5.000 godina, čudna struktura se takođe naziva Gilgal Refaim na hebrejskom, što se prevodi kao "točak divova" i odnosi se na rasu biblijskih divova. Jedna od teorija je da su Refaiti, divovi koji se pominju u Bibliji, sagradili ovaj složeni spomenik.

U pogledu nedavne istorije otkrića, Rujm el-Hiri je pronađen još 1967. godine, nakon što je Izrael okupirao sirijsku teritoriju Golanskih visova tokom Šestodnevnog rata. I uprkos velikom promeru od oko 520 ft (oko 160 m) širine, spomenikova niska visina (od 8 stopa) čini ga gotovo nevidljivim od nivoa tla. Jednostavno rečeno, ukupna površina koju pokriva najudaljeniji krug obuhvata neverovatnih 213.000 kvadratnih metara, što je gotovo ekvivalentno četiri američka fudbalska igrališta. Oko 5-9 ogromnih prstenova okružuje centralnu grobnicu, pri čemu je najveći prsten širok 152 metra, a najmanji oko 2,5 metra. Neki prstenovi su isprekidani, a neki su i povezani kraćim zidovima. Zidovi su debeli oko 3 metra.

A ova neverovatna struktura otkrivena je sasvim slučajno kada su arheolozi proučavali region iz vazduha. Kao što je Uri Berger, stručnjak za megalitske grobnice koji radi za Izraelsku upravu za antikvitete, prikladno objavio (2015.):

To je zagonetno mesto. Imamo delove informacija, ali ne i celu sliku. Naučnici dolaze i bivaju zapanjeni ovim mestom i smišljaju svoje teorije.

Otkako je otkriven lokalitet Rujm el-Hiri , za razliku od Stonehengea, koji se sastoji od ogromnih monolita podignutih na zemlji, Wheel of Giants ( Točak Divova ) se sastoji od više od 42,000 komada bazaltnih stijena, za čiju se ukupnu težinu smatra da je više od 40.000 tona. Svaki od pet krugova dostiže maksimalnu visinu od 6,5 stopa (ili 2 m), sa spoljnim zidovima koji se dižu na visinu od oko 8 stopa (oko 2,5 m). Nažalost, grob koji se nalazio u centru u grobnoj gomili visokoj oko 15 metara uklonjen je od strane pljačkaša odavno.

Svih pet velikih, ogromnih monumentalnih zidova oko centra bili su, kako veruju naučnici, izgrađeni za ovu centralnu prostoriju, i osobu koja je sahranjena u njoj. Ovo je jedna od teorija.

Konačno, u vezi sa svrhom ove zagonetne praistorijske strukture, neki veruju da je Rujm el-Hiri sagradilo nomadsko pleme naseljeno na tom području, oko 3500. godine pre nove ere. Kako je takva primitivna civilizacija uspela da izgradi spomenik takve veličine, ipak je nešto što i dalje ne mogu da shvate istraćivači.  Prema istraživanju iz 2010. godine objavljenom u časopisu "Biblijska arheologija" , Golanski krugovi mogli su biti "kalendarski uređaj" koji se koristi za procenu dolaska letnih i zimskih solsticija. Još jedna grupa stručnjaka smatra da je grobnica dodata skoro 2000 godina nakon što su izgrađeni krugovi.

Ono što dodatno otežava otkrivanje ko je sagradio spomenik jeste činjenica da je bilo potrebno više od 25.000 radnih dana da se on sagradi, bez uzimanja u obzir transport kamenja.

Tokom godina iskopavanja na lokalitetu otkriveni su delovi keramike i kremena oruđa, što je zauzvrat pomoglo u utvrđivanju datuma izgradnje spomenika, koji odgovara ranom bronzanom dobu II (3000–2700. Pne). 

Područje je trenutno deo kompleksa koji koristi izraelska vojska u svrhu obuke, a takođe pada na Golansku stazu, označenu stazu za pešačenje dugu 130 kilometara.