Iluminati

Iluminati (množina od lat. illuminatus — „prosvetljeni“ ili „prosvećeni“) naziv je nekoliko stvarnih i izmišljenih grupa ili redova. Izvorno, naziv se odnosio na „Bavarske Iluminate“ iz doba prosvetiteljstva, tajno društvo koje je osnovano 1. maja 1776. godine sa ciljem da se suprotstavi praznoverju, predrasudama, verskom uticaju na javni život, zloupotrebi državne vlasti, kao i da podrži obrazovanje žena i rodnu ravnopravnost. Iluminate je, zajedno sa drugim tajnim društvima, Bavarsko državno rukovodstvo uz ohrabrenje Rimokatoličke crkve proglasilo nezakonitim, te trajno raspustilo 1785. godine. U sledećih nekoliko godina, red su „ocrnili“ konzervativni i religiozni kritičari, koji su tvrdili da su Iluminati bili odgovorni za Francusku revoluciju.

Kasnije je taj naziv počeo da se koristi za razne organizacije koje tvrde, ili za koje se nepotkrepljeno tvrdi, da imaju veze sa „Bavarskim Iluminatima“ i sličnim tajnim društvima. Za njih se često tvrdi da su se urotile da upravljaju svetskim dešavanjima kroz uticanje na ishode događaja i postavljanje svojih agenata u vlade i korporacije, a u svrhu stvaranja Novog svetskog poretka. Mnoge teorije zavere se baziraju na uverenju da su Iluminati glavni idejni tvorci Novog svetskog poretka.

Glavni ciljevi iluminata bili su suprotstavljanje praznoverju, predrasudama, uticaju Crkve na državnu vlast, filozofiju u nauku; pokušavali su da smanje zloupotrebu državne vlasti, te podržavali rodnu ravnopravnost. Prvobitno, Vajshaupt je planirao da ime reda bude „Usavršeni“ (lat. perfectibilis — „poboljšani“). Red je često nazivan i „Bavarski Iluminati“, a njihova ideologija „iluminizam“. Mnogi uticajni intelektualci i političari smatrali su sebe članovima reda, među kojima su vojvoda Ferdinand od Brunsvika i diplomata Ksavijer fon Cvak. Red je imao ogranke u većini evropskih zemalja, a navodno je u prvih deset godina postojanja imao oko 2.000 članova. U redu su bili književnici poputGetea i Herdera, kao i tada vladajuće vojvode od Gote i Vajmara.Ovaj red je osnovao Adam Vajshaupt dana 1. maja 1776. godine u bavarskom gradu Ingolštatu, a prvobitno je brojao pet članova. Vajshaupt je bio isusovac, kao i prvi profesor kanonskog prava na Univerzitetu u Ingolštadu.Pokret je bio stvoren od slobodnih mislioca, kao jedan izdanak prosvetiteljstva, najverovatnije po ugledu na masone. Članovi su polagali zavet tajnosti, te obećali poslušnost svojim pretpostavljenima.
Godine 1777. na vlast je došao Karl Teodor, nasledni vladar Bavarske, koji je bio pobornik prosvećenog apsolutizma. Njegova vlada je 1784. godine zabranila sva tajna društva, uključujući i Iluminate. Vajshaupt je pobegao, a dokumenti i prepiske, koji su najviše zaplenjeni u Fon Cvakovom domu, vlada je objavila 1787. godine.

Između 1797. i 1798. godine, autori Ogisten Barijel i Džon Robison su napisali dela koja su sadržala teorije da Iluminati predstavljaju otvorenu međunarodnu zaveru, te su tvrdili da upravo oni stoje iza Francuske revolucije. Dela su postala popularna, te su godinama kasnije preštampavana i u drugim delima citirana.

Knjige su stigle i do Sjedinjenih Američkih Država, a širom Nove Engleske, velečasni Džedidaja Mors je propovedao protiv Iluminata. Takozvana „hajka“ na Iluminate je splasnula početkom 19. veka, ali se javljala dvadesetih i tridesetih godina istog stoleća, tokom delovanja anti-masonskog pokreta.

Nekoliko novijih i sadašnjih bratskih organizacija tvrde da potiču od „Bavarskih Iluminata“, te otvoreno koriste ime „Iluminati“. Neke grupe za ime svoje organizacije koriste varijacije imena „Red Iluminata“,[9][10]dok drugi, poput „Reda istočnog hrama“, pojam „Iluminati“ koriste kao nivo u hijerarhiji njihove organizacije. Međutim, nema dokaza da ove grupe imaju značajnu političku moć ili uticaj, ali je poznato da se koriste nedokazanim vezama sa „Bavarskim Iluminatima“, koje koriste kao sredstvo za privlačenje novih članova.

Nema dokaza da su prvobitni „Bavarski Iluminati“ preživeli zabranu koja se desila 1785. godine.Međutim, pisci kao što su Mark Dajs, Dejvid Ajk, Tekse Mars, Jiri Lina i Morgan Grikar, tvrdili su da su „Bavarski Iluminati“ opstali, moguće i do danas. Mnoge od ovih teorija smatraju da svetske događaje kontroliše i manipuliše tajno društvo koje sebe naziva Iluminatima.Teoretičari zavere tvrde da su mnogi značajni ljudi bili ili jesu članovi Iluminata, a predsednici SAD su uobičajena meta takvih tvrdnji.

Ključna figura u pokretu teorije zavere, Majron Fagan, posvetio je svoje poslednje godine života u pronalaženju dokaza kako su razne istorijske događaje — poput bitke kod Vaterloa, Francuske revolucije, atentata na Džona Kenedija, kao i navodna komunistička zavera za ubrzanje stvaranja Novog svetskog poretka kroz infiltriranje u holivudsku filmsku industriju — orkestrirali Iluminati.

Iluminati — ili fiktivne savremene grupe koje su nazvane Iluminatima — igraju ključnu ulogu u nekim romanima, među kojima se izdvajaju dela „Anđeli i demoni“ američkog pisca Dena Brauna, te „Fukoovo klatno“ italijanskog pisca i filozofa Umberta Eka.