Piri Reis (1465. – 1554.), gusar, pomorac, admiral i kartograf odrastao je u Galipolju, tada najznacajnijoj turskoj pomorskoj bazi. Njegov stric Kemal Reis bio je poznati gusar i moreplovac s kojim je Piri poceo ploviti i od njega uciti. Od 1487. do 1493. plovio je obalom severne Afrike, Španije i Italije kao i ostrvima zapadnog Sredozemlja. Za vreme plovidbe vodio je beleske i skicirao obale i ostrva. Skupljao je crteze i karte. Godine 1487. sudelovao je u napadu na Malagu, iako mu je bilo tek 16 ili 17 godina. Sudelovao je i u pomorskim bitkama kod Valencije, Sardinije, Sicilije i Korzike. Godine 1495. sultan Bajazid II. ponudio je stricu mesto mornarickog admirala i titulu reis (što je najvjerojatnije značilo status admirala ili kapetana). U tursko-venecijanskom ratu 1499–1502. Piri je zapovjedao vlastitim brodom u Kemalovoj floti. Godine 1506. Kemal i Piri preuzeli su kontrolu na plovnoj ruti Sicilija-Tunis. Kemal je 1511. poginuo u brodolomu kod Rodosa, ali ga Piri nije tada pratio. Prema izvještaju Katipa Čelebije, Piri je saradjivao i s turskim gusarom Barbarossom u pljackanju francuskih trgovackih brodova. U Galipolju je 1513. sastavio prvu od svoje dve karte sveta. Sačuvan je samo dio na kojem je Atlantik s delovima zapadne africke obale i istocne obale Novog sveta. Karta je verojatno prikazivala celu Evropu, Aziju, Afriku i otkrivene delove Amerike. Na marginama napominje da se sluzio Kolumbovom kartom. Godine 1517. zapovijedao je flotilom koja je pratila velikog vezira Ibrahim Pasu na putu u Aleksandriju. S delom flote plovio je Nilom uzvodno do Kaira, gdje je predstavio svoju kartu sveta sultanu Selimu I. Bilješke i karte objedinio je 1521. u prvu rukopisnu verziju Kitab-i Bahrije (Knjiga o plovidbi, upute za pomorce). Revidiran i prosiren (210 umjesto 130 poglavlja i karata) rukopis iz 1526. je posredovanjem Ibrahim Pase predan sultanu Sulejmanu Velisanstvenom.
Piri Reis (1465-1554)
Taj prakticni plovidbeni, ali i umetnicki rukopis nazivali su "... najvećom geografskom otomanskom zbirkom svoga vremena". Brojne kopije tog rukopisa čuvaju se u nekoliko biblioteka u Istambulu i sirom sveta. Osim obilja podataka o Sredozemlju, gradovima i zemljama na njegovim obalama, pruža i vrlo precizne podatke o pomorstvu i navigaciji toga vremena. Knjiga pocinje dugim poetskim uvodom, koji je najvjerojatnije napisao dvorski historik i knjizevnik Muradi prema Pirijevim podacima. U uvodu druge verzije, pisane u stihovima, podaci su o gotovo svim uslovima i aspektima plovidbe, o smeru vetra, kompasu, određivanju geografske širine, izradi i upotrebi karata, pomorskoj i oceanskoj geografiji kao i o novim geografskim otkrićima Španjolaca i Portugalaca. Središnji prozni tekst sadrži više od desta pomorskih karata s vrlo detaljnim opisima ostrva, obale i luka Sredozemlja. Svako poglavlje posvećeno je pojedinoj regiji i popraćeno kartom. Najvise su u odnosu na prvu verziju promenjeni prikazi Jadranskog mora i zapadne obale Italije. Potpisani su prepisivaci prve verzije, a druge nisu. Iluminatori druge verzije su istambulski minijaturisti Nakkas Osman, Ali Dželebi, Mehmed Beg, Velidžan, Molla Kasim, Molla Tiflisi ili Nigari. U nekim kopijama druge verzije ispusten je tekst, te su nastali pravi plovidbeni atlasi. Jedna se kopija Kitab-i Bahrije tako pripisuje Sejidu Nuhu, a vjerojatno je to prepisivac dodao izmišljeno ime autora. Zabluda je potkrijepljena time što je ukljucen i prikaz Crnog mora, koje Piri nije kartografirao u originalnim radovima. Kitab-i Bahrije je dio portulanske tradicije kasnog srednjeg vijeka i početka renesanse. To je priručnik za pomorce, slično kao što su bili izolari i portulani. Ujedno je pravi pomorski prirucnik za navigaciju Jadranskim morem. Godine 1528/29. Piri je izradio i drugu kartu sveta, koju je također poklonio sultanu. Na njoj su zabilježena nova otkrića. Jedini sačuvani deo je cetvrtina celokupne karte, odnosno opis Atlanskog oceana s dijelom Novog svijeta. Opisi ostrva i obale pokazuju sličnosti s izolarima, posebno onima iz izolara Bartolommea dalli Sonettija iz 1486. Svaka karta ima ruzu vjetrova s oznakom severa.
Godine 1547. kao admiral zapovjedao je brodovima na Crvenom i Arapskom moru, koji su bili stacionirani u Suecu. Nakon što se u Jemenu opskrbio brodovljem napao je Aden 1548. i osvojio ga 1549. Posljednji pohod vodio je protiv Portugalaca kod Hirmiza 1550–52, ali nije zauzeo citadelu. U starosti od osamdeset godina, optužen je za intrige na dvoru i zaveru te pritvoren. Dodatno je optuzen za napuštanje flote i kukavičluk zbog zaštite vlastitih interesa i bogatstva. Sultan Sulejman Veličanstveni ga je optužio za izdaju i osudio na smrt. Pogubljen je 1554. u Egiptu, a njegova su bogatstva dodijeljena državnoj riznici i otpremljena u palatu Topkapi Serai u Istambulu.
Piri Reis (1465-1554)
Taj prakticni plovidbeni, ali i umetnicki rukopis nazivali su "... najvećom geografskom otomanskom zbirkom svoga vremena". Brojne kopije tog rukopisa čuvaju se u nekoliko biblioteka u Istambulu i sirom sveta. Osim obilja podataka o Sredozemlju, gradovima i zemljama na njegovim obalama, pruža i vrlo precizne podatke o pomorstvu i navigaciji toga vremena. Knjiga pocinje dugim poetskim uvodom, koji je najvjerojatnije napisao dvorski historik i knjizevnik Muradi prema Pirijevim podacima. U uvodu druge verzije, pisane u stihovima, podaci su o gotovo svim uslovima i aspektima plovidbe, o smeru vetra, kompasu, određivanju geografske širine, izradi i upotrebi karata, pomorskoj i oceanskoj geografiji kao i o novim geografskim otkrićima Španjolaca i Portugalaca. Središnji prozni tekst sadrži više od desta pomorskih karata s vrlo detaljnim opisima ostrva, obale i luka Sredozemlja. Svako poglavlje posvećeno je pojedinoj regiji i popraćeno kartom. Najvise su u odnosu na prvu verziju promenjeni prikazi Jadranskog mora i zapadne obale Italije. Potpisani su prepisivaci prve verzije, a druge nisu. Iluminatori druge verzije su istambulski minijaturisti Nakkas Osman, Ali Dželebi, Mehmed Beg, Velidžan, Molla Kasim, Molla Tiflisi ili Nigari. U nekim kopijama druge verzije ispusten je tekst, te su nastali pravi plovidbeni atlasi. Jedna se kopija Kitab-i Bahrije tako pripisuje Sejidu Nuhu, a vjerojatno je to prepisivac dodao izmišljeno ime autora. Zabluda je potkrijepljena time što je ukljucen i prikaz Crnog mora, koje Piri nije kartografirao u originalnim radovima. Kitab-i Bahrije je dio portulanske tradicije kasnog srednjeg vijeka i početka renesanse. To je priručnik za pomorce, slično kao što su bili izolari i portulani. Ujedno je pravi pomorski prirucnik za navigaciju Jadranskim morem. Godine 1528/29. Piri je izradio i drugu kartu sveta, koju je također poklonio sultanu. Na njoj su zabilježena nova otkrića. Jedini sačuvani deo je cetvrtina celokupne karte, odnosno opis Atlanskog oceana s dijelom Novog svijeta. Opisi ostrva i obale pokazuju sličnosti s izolarima, posebno onima iz izolara Bartolommea dalli Sonettija iz 1486. Svaka karta ima ruzu vjetrova s oznakom severa.
Godine 1547. kao admiral zapovjedao je brodovima na Crvenom i Arapskom moru, koji su bili stacionirani u Suecu. Nakon što se u Jemenu opskrbio brodovljem napao je Aden 1548. i osvojio ga 1549. Posljednji pohod vodio je protiv Portugalaca kod Hirmiza 1550–52, ali nije zauzeo citadelu. U starosti od osamdeset godina, optužen je za intrige na dvoru i zaveru te pritvoren. Dodatno je optuzen za napuštanje flote i kukavičluk zbog zaštite vlastitih interesa i bogatstva. Sultan Sulejman Veličanstveni ga je optužio za izdaju i osudio na smrt. Pogubljen je 1554. u Egiptu, a njegova su bogatstva dodijeljena državnoj riznici i otpremljena u palatu Topkapi Serai u Istambulu.
Нема коментара:
Постави коментар